Hvar znany przede wszystkim z zapierających dech w piersiach krajobrazów, aromatycznych pól lawendy i błękitu Adriatyku, od wieków skrywa jeszcze jeden skarb – wino z wyspy Hvar. Choć w ostatnich dekadach Hvar kojarzony jest głównie z luksusową turystyką, ta dalmatyńska wyspa ma głęboko zakorzenione tradycje winiarskie, sięgające czasów starożytnych Greków i Rzymian. I właśnie ten aspekt kultury Hvaru zasługuje na osobne miejsce w sercu każdego smakosza, podróżnika oraz romantyka.
Historia winiarstwa na Hvarze: korzenie głęboko w ziemi
Historia uprawy winorośli na Hvarze sięga IV wieku p.n.e., kiedy to greccy koloniści z wyspy Paros założyli na wyspie kolonię Pharos – dzisiejszy Stari Grad. To właśnie oni przywieźli ze sobą pierwsze sadzonki winorośli i zaszczepili kulturę wina na tej skalistej, słonecznej ziemi. Rzymianie kontynuowali tę tradycję, a w okresie średniowiecza uprawy winorośli objęły niemal całą wyspę. Do dziś tarasowe winnice, kamienne murki i naturalne warunki klimatyczne sprzyjają produkcji win o unikalnym charakterze.
Nie można zapominać, że przez wieki wino pełniło nie tylko funkcję „napoju towarzyskiego” czy elementu posiłków, lecz także miało znaczenie rytualne i lecznicze. Na Hvarze wina używano w praktykach religijnych i ceremoniach, co sprawiło, że jego produkcja była często ściśle powiązana z klasztorami. Zakonnicy, zwłaszcza franciszkanie i benedyktyni, pielęgnowali swoje winnice z nabożną dokładnością, przekazując wiedzę z pokolenia na pokolenie.
Klimat i gleby: naturalne atuty Hvaru
Śródziemnomorski klimat, obfitość słońca (średnio ponad 2700 godzin słonecznych rocznie!) oraz urozmaicona struktura gleb sprawiają, że Hvar to jedno z najlepszych miejsc w Chorwacji do uprawy winorośli. Strome zbocza, ekspozycja na morze, a także gleby wapienne i czerwone ziemie (terra rossa) tworzą doskonałe warunki do produkcji win. Szczególnie czerwonych oraz białych.
Warto zauważyć, że różnorodność mikroklimatu na wyspie pozwala na uzyskiwanie win o bardzo odmiennym profilu smakowym. Nawet jeśli są produkowane z tej samej odmiany winorośli. Wina z południowych zboczy Hvaru są zwykle bardziej skoncentrowane, intensywne i cięższe, podczas gdy te z północnych rejonów – subtelniejsze, bardziej kwasowe, o owocowym charakterze.
Odmiany winorośli: autochtoniczne perełki i klasyka regionu
Hvar to przede wszystkim dom dla autocthonicznych szczepów takich jak Plavac Mali, Bogdanuša, Kuč i Prč. Wina z tych odmian są pełne słońca, bogate w aromaty i charakterystyczne dla tej części Dalmacji.
Plavac Mali to najważniejsza czerwona odmiana regionu – potomna słynnego Zinfandela, daje wina o intensywnym bukiecie i wyraźnych taninach. Bogdanuša to natomiast biała odmiana, której nazwa oznacza „dar od Boga” – delikatna, lekka, o cytrusowo-ziołowym profilu, idealna na upalne dni.
Mniej znaną, ale niezwykle interesującą odmianą jest Kuč – stara biała winorośl, której aromaty przypominają dojrzałe gruszki i jabłka. Z kolei Prč, choć niełatwa w uprawie, daje wina, które zachwycają świeżością i nutami dzikich ziół. To właśnie te mniej popularne szczepy stanowią esencję tożsamości winiarskiej Hvaru. Ich renesans zawdzięcza się grupie pasjonatów pragnących zachować dziedzictwo swoich przodków.
Winiarnie, które warto poznać: twórcy współczesnego smaku Hvaru
Na Hvarze znajduje się wiele rodzinnych winnic, które łączą tradycję z nowoczesnym podejściem do produkcji wina. Do najbardziej cenionych należą m.in.: Vina Carić z Svirče, winnica Tomić z Jelsy, Duboković oraz Zlatan Otok. Każda z nich oferuje coś unikalnego – od klasycznych interpretacji Plavac Mali po eksperymentalne kupaże i naturalne wina bez filtracji.
Winiarnia Vujnović, znajdująca się w malowniczej miejscowości Sveta Nedjelja, to kolejny przykład pasji i jakości. Produkują tam limitowane edycje win z winogron zbieranych ręcznie na stromych zboczach nad samym Adriatykiem. Winnica Pavičić z Vrboski, z kolei, to przykład młodego pokolenia winiarzy. Z szacunkiem dla tradycji – eksperymentują oni z nowymi technologiami fermentacji, tworząc wina naturalne i ekologiczne.
Tradycje winiarskie i współczesność: gdzie przeszłość spotyka przyszłość
Choć wiele się zmieniło w świecie wina, na Hvarze tradycja nie została zapomniana. Wręcz przeciwnie – jest pielęgnowana i stanowi fundament nowoczesnych działań. Winiarze coraz częściej sięgają po metody biodynamiczne, ograniczają użycie chemii i powracają do ręcznych zbiorów. Wino staje się nie tylko produktem, ale także świadectwem kultury i tożsamości wyspy.
Zauważalne jest także coraz większe zainteresowanie winami typu „orange” – białymi winami produkowanymi metodą czerwonych, czyli z fermentacją na skórkach. To trend, który zdobywa popularność nie tylko wśród enoturystów, ale i lokalnych producentów, chcących podkreślić naturalność i autentyczność swoich trunków.
Wino i kuchnia Hvaru: doskonałe połączenie
Wino z wyspy Hvar nie istnieje w próżni. Towarzyszy mu bogata i aromatyczna kuchnia śródziemnomorska – pełna ryb, oliwy, ziół i lokalnych serów. Plavac Mali idealnie komponuje się z jagnięciną z rusztu, a lekkie białe Bogdanuša czy Prč to wymarzony towarzysz owoców morza. Nie sposób nie wspomnieć o daniach takich jak gregada – potrawie z ryb, ziemniaków i czosnku, gotowanej na białym winie, która najlepiej smakuje właśnie z lokalnym winem. Wino jest też częstym składnikiem deserów. Przykładem jest rozata – dalmatyński odpowiednik deseru karmelowego, do którego często dodaje się kilka kropel słodkiego wina prosto z wyspy.
Wino jako doświadczenie: enoturystyka na Hvarze
Coraz więcej podróżników odwiedza Hvar nie tylko dla plaż i słońca, ale również dla enoturystyki – degustacji win, zwiedzania winnic, uczestnictwa w winobraniu. Lokalne festiwale, takie jak Hvar Wine Fest czy Noć Hvarskih Vina, dają okazję, by spróbować różnorodnych trunków, porozmawiać z winiarzami i zanurzyć się w kulturze wyspy.
Niektóre winnice oferują także spacery po winnicach z przewodnikiem, warsztaty sommelierskie czy romantyczne kolacje wśród winorośli przy zachodzie słońca. To niepowtarzalne doświadczenia, które zostają z gośćmi na długo – nie tylko na podniebieniu, ale i w sercu.
Gdzie kupić wino z Hvaru: praktyczne wskazówki
Podczas podróży po wyspie warto odwiedzić lokalne sklepy z winem, targi i bezpośrednio same winnice. Wiele z nich oferuje degustacje, sprzedaż na miejscu, a nawet wysyłkę do krajów UE. Ceny wahają się w zależności od rodzaju wina i rocznika, ale nawet najprostsze etykiety zachwycają jakością.
Dobrą praktyką jest zakup bezpośrednio od producentów – nie tylko dlatego, że wesprzesz lokalnych twórców. Również dlatego, że często można w ten sposób odkryć wina niedostępne w komercyjnym obiegu. Warto zapytać o specjalne edycje, które nie trafiają do sklepów – to prawdziwe perełki, które najlepiej smakują w domowym zaciszu, przywołując wspomnienie dalmatyńskiego słońca.
Wino z wyspy Hvar to nie tylko smak – to opowieść zaklęta w butelce, historia ludzi, ziemi i słońca. Podróżując po tej magicznej wyspie, warto poświęcić czas, by zatrzymać się przy kieliszku Plavac Mali czy Bogdanuša i dać się ponieść historii, która trwa od ponad dwóch tysięcy lat. Bo Hvar to nie tylko wakacje. To spotkanie z tradycją, kulturą i winem, które – choć może jeszcze nie tak znane jak to z Toskanii czy Bordeaux – ma w sobie duszę i pasję, których próżno szukać gdzie indziej.
Zobacz także: Promy na Hvar – jak dostać się na wyspę?
Autor: Magdalena Łydka – miłośniczka podróży, szczególnie tych na Bałkany. Copywriterka specjalizująca się w tematyce podróżniczej, która pracę w korporacji zastąpiła tworzeniem stron internetowych i podróżowaniem. Każdą wolną chwilę spędza w podróży z dobrą książką i notesem. Autorka kilku ebooków o Chorwacji, Bałkanach i Półwyspie Apenińskim. Ulubione miejsce do pracy: wyspa Korčula w Chorwacji.